Machthebbers poseren in vol ornaat, of op het slagveld, kronkelende bospaden leiden de romantische natuur in, in burgerlijke interieurs wordt gelezen, gemusiceerd, geposeerd. Mensen arm en rijk zoeken het soms gevaarlijke strand op, terwijl koeien en schapen rustig op een sappig weiland of in de hei grazen. Als je aan Nederlandse kunst denkt was niet alleen de eeuw van Rembrandt een grote bloeiperiode. Ook de 19de eeuw kende op artistiek gebied een hoge productiviteit en veelzijdigheid. Hiervan zijn bij een rondleiding in het Rijksmuseum zalen vol te ontdekken.
Van Waterloo tot Haagse School
In het begin van de eeuw ontstond het Nederlandse Koninkrijk en uit deze periode bezit het Rijksmuseum een paar respectabele portretten van belangrijke leiders als koning Willem I der Nederlanden en Lodewijk Napoleon, broer van de eveneens vertegenwoordigde keizer Napoleon en als koning van Holland quasi voorloper van Willem I. Levensgrote portretten, bedoeld om ons van het gezag van deze mannen te overtuigen. Deze portretten worden op de eerste verdieping van het Rijksmuseum vergezeld van het grootste schilderij in de collectie: de Slag bij Waterloo van Jan Willem Pieneman.
Burgers en boeren
Ook burgerlijke en minder politieke onderwerpen zijn geliefd en wij krijgen gedetailleerde kijkjes in de burgerlijke wereld van de 19de eeuw te zien. Alledaagse genrescenes en landschappen zijn vaak schatplichtig aan Nederlandse kunst van de 17de eeuw. Het landschap blijft een belangrijk onderwerp in de schilderkunst en in Zeeland werd een van zijn meest succesvolle vertegenwoordigers in dit genre geboren: de schilder Barend Cornelis Koekkoek die vervolgens net over de grens in Kleef een beroemdheid en zelfs stamvader van een heuse dynastie van schilders werd.

Een landschap in de winter, detail uit een schilderij van Barend Cornelis Koekkoek, 1835-1838, Rijksmuseum Amsterdam.
Niet iedereen had echter de mogelijkheden om in een goed gemeubileerd bourgeois nest te musiceren, naaiklusjes af te ronden en naar mooie kunstwerken aan de muur of in albums te kijken. Kunstenaars begonnen zich in de 19de eeuw ook voor de leefomstandigheden van mensen te interesseren die het minder breed hadden. Het realisme als een stroming in de beeldende kunst kwam op en schilders richtten hun aandacht op de eenvoudige bevolking die het levensonderhoud door hard zwoegen op het land of aan de kust moest verdienen.