Frans Post – de dieren van een Brazilië-reiziger in het Rijksmuseum

Een echte avonturier onder de schilders. Frans Post (1612-1680) hoorde bij het groepje ondernemingslustige mannen, die onder leiding van Johan Maurits van Nassau Siegen 1636 naar Brazilië reisden. Een plek op de aardbol waar niemand van hun familie en kennissen ooit geweest was. Waar ze niet konden weten, wat ze aan zouden treffen. Welke gevaren ze tegen zouden komen. En of ze überhaupt in levenden lijve terug naar Nederland zouden komen.

Frans Post was binnen het groepje een van de schilders, verantwoordelijk om op doek of papier vast te houden wat er allemaal bijzonders in Nederlands Brazilië te zien was, en hoe gouverneur Johan Maurits er in opdracht van de Westindische Compagnie (de WIC) een bloeiende kolonie van maakte. Want anders dan door tekenen en schilderen kon je toen niet in beeld vasthouden hoe de omgeving eruit zag. Fotografie en film bestonden nog niet. 

Prachtige tekeningen van dieren uit Brazilië

Eén van de aspecten die in Brazilië nu zo bijzonder waren, was de fauna, de weelde aan tot nu onbekende dieren, waar men zich rijkelijk over kon verbazen. Frans Post heeft deze dieren in veel van zjin schilderijen een plek gegeven.

Hij was niet de enige die de Braziliaanse natuur in opdracht van Johan Maurits vasthield. Naast Frans Post ging ook de schilder Albert Eckhout in het gevolg van graaf Johan Maurits mee naar Brazilië. En ook Zacharias Wagner heeft uit deze periode een "Thierbuch" nagelaten, nu bewaard in het Kupferstichkabinett in Dresden en gevuld met 109 prachtige aquarellen van soms wonderlijke dieren, die waarschijnlijk door Frans Posts werk geïnspireerd zijn.

Maar laat nou toevallig kort geleden het Noord-Hollands Archief in Haarlem een spectaculaire ontdekking gemaakt hebben: Conservator Alexander de Bruin vond er maar liefst 34 nog onbekende tekeningen van Frans Post van allerlei beesten uit Brazilië. De eerste keer tot nu dat tekeningen van dieren van Frans Post boven water zijn getoverd. 

Tentoonstelling van schilderijen en tekeningen van Frans Post

Rond om deze vondst heen heeft het Rijksmuseum een tentoonstelling georganiseerd, van zowel de tekeningen als ook schilderijen van Frans Post. Van de werken die hij in Brazilië heeft gemaakt, is maar weinig te traceren. Want zijn opdrachtgever Johan Maurits van Nassau Siegen gaf graag werken uit eigen bezit weg aan notabelen in heel Europa. In het geval van Post gingen veel schilderijen als cadeaus aan koning Lodewijk XIV van Frankrijk. Maar ook na zijn terugkeer naar Nederland in 1644 bleef Frans Post met succes Braziliaanse onderwerpen schilderen en verkopen. Ook van deze groep schilderijen bezit het Rijksmuseum een aantal prachtige voorbeelden.

Wie er behoefte aan heeft, kan ook een selfie met een lama maken. Want de tentoonstelling is aangekleed met een reeks opgezette dieren, die Naturalis in Leiden ter beschikking heeft gesteld. Zo zijn de getekende dieren met versies in 3D te vergelijken. 

Deze tentoonstelling in het Rijksmuseum is te zien tot en met 8 januari 2017. Wie meer wil weten over deze periode van Nederlandse kunst, kan het beste een rondleiding in het Rijksmuseum boeken. In de zalen van het hoofdgebouw kun je daarbij ook langs andere werken van Frans Post en schilderijen van zijn collega in Brazilië, Albert Eckhout, komen. Of, ook bijzonder, momenteel een wandtapijt bewonderen, een gobelin met Zuid-Amerikaanse motieven uit de achtdelige serie Les Anciennes Indes. Of begeef je op een stadswandeling langs Braziliaanse sporen in Amsterdam. 

Oktober 2016