Johannes Vermeer - een adres voor "Het Straatje"

Een wereldberoemde straatscene heeft lange tijd raadsels opgegeven. Nu weten wij echter welke huizen Vermeer in zijn schilderij Het Straatje  van 1658 afbeeldde. Onderzoek van kunsthistoricus professor Frans Grijzenhout leverde op dat het werk de locatie van het huidige adres Vlamingstraat 40-42 in Delft weergeeft. De ontdekking was aanleiding voor het Rijksmuseum om een kleine tentoonstelling over deze nieuwe inzichten in te richten, te zien tot 13 maart 2016.

Het schilderij dat officieel de naam "Gezicht op huizen in Delft" draagt, is sinds 1921 in het bezit van het Rijksmuseum en toont de gevels van twee huizen aan een straat met ertussen twee poortjes die naar twee steegjes leiden. Deze situatie blijkt na het onderzoek zo uniek te zijn in de binnenstad van Delft dat er maar één mogelijke locatie over is. Op deze plek woonde een tante van Johannes Vermeer, Ariaentgen Claes van der Minne, een halfzus van Vermeers vader. Zij verdiende het levensonderhoud voor haarzelf en de kinderen en kleinkinderen waarmee zij samen hier woonde, door het verkopen van pens. Daarom werd het rechter poortje ook wel de Penspoort genoemd. 

De situatie in Delft rond het ontstaan van "Het Straatje"

De belangrijkste bron voor deze ontdekking was de zo genaamde legger van het diepen der wateren binnen de stad Delft (of Register op het kadegeld) van 1667. Dit register geeft aan hoeveel de eigenaren van huizen aan de gracht moesten betalen om de kade en gracht voor hun deur te onderhouden. Deze legger wordt nu samen met het schilderij van Vermeer in een speciale tentoonstelling in het Rijksmuseum gepresenteerd die geheel aan de situatie van Het Straatje in Delft gewijd is. Schilderijen van andere meesters helpen de architectuur en omgeving in het centrum van Delft de documenteren. Daarbij wordt ook aandacht aan de "Delftse donderslag" geschonken, een explosie van een opslagplaats voor buskruit in Delft op 12 oktober 1654, die voor enorme ravage en vernieling in de stad zorgde en die mogelijk ook verantwoordelijk was voor de beschadigingen aan de huizen die wij op Vermeers schilderij zien.

Twee andere van de in totaal vier schilderijen van Vermeer die het Rijksmuseum bezit, zijn in de Eregalerij te bewonderen: het Melkmeisje  van ca. 1660 en de Liefdesbrief  van ca. 1669-1670. Hier zijn zij vast onderdeel van een rondleiding langs de highlights uit de collectie. Het vierde werk van Vermeer in bezit het Rijksmuseum, de Brieflezende vrouw  van ca. 1663 met de misschien wel mooiste lichtblauwe jas uit de geschiedenis van de kunst, is momenteel op reis in de Verenigde Staten. 

Na afloop van de presentatie over Het Straatje in het Rijksmuseum zal deze verhuizen naar Museum Prinsenhof in Delft, waar de tentoonstelling te zien is van 25 maart t/m 17 juni 2016.

Tweet